[Column] David de Jong: Gunay Uslu slaat plank mis met adviescollege landelijke publieke omroep

Staatssecretaris Gunay Uslu heeft een adviescollege ingesteld om de toelatings- en verantwoordingscriteria van omroepverenigingen in het Nederlandse publieke omroepbestel te gaan formuleren. Daarbij is het idee dat die criteria gaan over dat een omroepvereniging geworteld is in de samenleving en dus bijdraagt aan een pluriforme en representatieve publieke omroep die de samenleving bedient.

Het adviescollege kijkt niet naar de nut en noodzaak van een publiek bestel met allerlei afzonderlijke organisaties die samen de landelijke publieke omroep vormen (externe pluriformiteit genoemd) en of dat nog wel anno toekomstproof is met alle ontwikkelingen die er zijn.

Pieter van Geel, CDA'er, oud-fractievoorzitter en oud-staatssecretaris van VROM is benoemd tot voorzitter. Verder zijn de voorzitter van vereniging Veronica en directeur van de Balie, Yoeri Albrecht, UvA-hoogleraar Irene Costera Meijer en filmproducente (Viking Film) Marleen Slot alsmede Rabobank-bestuurder en vrouwenactivist Enaam Ahmed Ali benoemd in het adviescollege. Gezien de achtergronden van deze leden en met name die van Pieter van Geel die fractievoorzitter van het CDA was, de partij die omroepverenigingen het meest omhelst. Waarom de staatssecretaris niet zelf simpelweg transparante criteria op een rijtje kan zetten aan de hand van de vele geschreven rapporten in de afgelopen tientallen jaren, is sowieso niet echt goed volgbaar.

Het consultancybedrijf AEF is betrokken. Interessant is daarbij te zien dat PvdA'er Walter Etty en Groenlinkser Maarten van Poelgeest (bij AEF) betrokken zijn bij adviesprojecten over de NPO en AEF ook bezig is met een beleidsdoorlichting media die in november 2022 zal worden opgeleverd. Zo krijg je dus de situatie dat de politiek adviesrapporten laat maken door oud-politici en daarmee dat de schijn van partijdigheid van die rapporten bij voorbaat negatief uitvalt.

Waarom slaat de staatssecretaris hier de plank mis?

De staatssecretaris schrijft dat deze namens het kabinet waarde hecht aan het beginsel van externe pluriformiteit. Oftewel de regering wil dat er allerlei aparte clubjes blijven, dat er talloze directeuren en organisatiesblijven die deels hetzelfde doen en vooral een enorm vergadercircuit oplevert in Hilversum. Of het nu KRO-NCRV, AVROTROS, BNNVARA, EO, WNL, MAX, enzoverder heten, ze mogen als er afdoende legitimiteit is voor te definieren kriteria, blijven bestaan.

Geen discussie mogelijk

De discussie over een publiek bestel met daadwerkelijke pluriformiteit die gedefinieerd wordt in het product gebaseerd op onafhankelijkheid, het laten zien van alle kanten, hoor/wederhoor, feitencheck, en verdere journalistieke en publieke kernprincipes alsmede daarbij behorende transparantie. heeft de staatssecretaris de kop ingedrukt. Discussie daarover is niet mogeijk. Geen ander land op aarde die verzint om een omroepstelsel in te richten waarbij op basis van stromingen programma's gemaakt worden met publiek geld om bijvoorbeeld op alle netten te evangeliseren of een (niet meer bestaande) zuil te vertegenwoordigen.

Anno 2022 is de vraag wat voor zin dat bovendien heeft in een wereld van streamingdiensten en verder gaande VOD-isering van media. Als men daar discussie over probeert te beginnen, wordt men al vrij snel als extremist weggezet. Dit is overigens zo sinds 1947 nadat Nederland een kleine twee jaar korte tijd een publieke omroeporganisatie had waarna de omroepverenigingen terugkeerden.

GroenLinks'er Lisa Westerveld vroeg (gesteund door de PvdA en enigszins door de VVD) in het debat van 6 juli 2022 in de Tweede Kamer terecht of het adviescollege ook kan ingaan op een ontzuilde samenleving en hoe de publieke omroep toekomstigbestendig kan zijn in een digitale wereld. Gunay Uslu wil er niet van weten. Wel doen AEF (ja, die club) en KWINK een beleidsdoorlichting, waarbij gekeken wordt naar duurzame versterking van de publieke omroep in november 2022. Maar die gaat dus niet over het idee van interne pluriformiteit en het gegeven dat bepaalde oud-politici daarbij betrokken zijn, doen de onderzoeken geen goed.

Vaak wordt gezegd vanuit een trotse Nederlandse houding alsof publieke omroepen die als één organisatie bestaan automatisch echte staatsomroepen zouden zijn waar alle pluriformiteit ontbreekt. Diegenen die dat het hardste roepen blijken veelal een belang te hebben bij het behoud van het Nederlandse stelsel van omroepverenigingen. Maar als je goed kijkt naar de opzet en hoe er bij omroepen als de VRT (Vlaanderen), SVT/SR (Zweden), NRK (Noorwegen), DR (Denemarken) en ook bij ARD/ZDF/DLF (Duitsland) content via radio, televisie, on demand en meer gemaakt wordt en hoe daar verantwoording wordt afgelegd en men in staat is pluriform, innovatief en crossmediaal te zijn, kan dit moeilijk volhouden.

NOS mengt zich in de discussie

Tenslotte nog dit. Het is interessant om te zien dat de taakomroep NOS zich in het openbaar ook in het debat mengt. De NOS is een bij wet ingestelde omroepinstelling die op aarde is om met name nieuws en sport te verzorgen bij de NPO. Bij monde van algemeen directeur Gerard Timmer stelt deze dat de NOS externe pluriformiteit belangrijk vindt om vervolgens stelling te nemen over het in- en uittreden van omroepverenigingen en de parallel trekt met een sportcompetitie. Vervolgens zegt diezelfde directeur kort daarna dat de NOS geen standpunten inneemt. Op zijn minst tegenstrijdig; immers de NOS heeft daar toch helemaal niets van te vinden?

Met zoveel argumenten kan de NOS net zo goed vinden dat er een unitaire publieke omroep kan bestaan met interne plufirormiteit. Bij een unitaire publieke omroep zou de NOS een afdeling zijn en niet een losstaande organisatie met eigen bestuur, raad van toezicht enzovoorts. Vreemd dat de NOS daar een standpunt over inneemt en een mening heeft, terwijl dat helemaal niet hoort bij diens taakstelling en rol.

Of zou het komen omdat Gerard Timmer zelf mede-oprichter is geweest van omroepverenging BNN en voor zijn huidige rol 4 jaar lang de algemeen directeur van omroepvereniging BNNVARA?

Als de NOS echt neutraal wil zijn kan deze omroep beginnen in eigen geledingen en deze vrij maken van oud-politici. Het blijft  merkwaardig dat de neutrale NOS een bekende PvdA'er en oud-politicus (Rob van Gijzel) in zijn geledingen heeft als de voorzitter van zijn Raad van Toezicht. Het is geen vreemd verschijnsel in Hilversum waar CDA'er Marcel Wintels de voorzitter is van de Raad van Toezicht van de andere taakomroep, de NTR die het stokje destijds overnam van VVD'er Eric van de Burg (thans staatssecretaris).
                                                                                                                                                      ---

David de Jong is als journalist werkzaam bij onder meer Marketing Report.

Lees ook:1
06-09-2022 | [Column] David de Jong: Ander logo KRO-NCRV voorbeeld overbodigheid publieke omroepverenigingen
02-09-2022 | [Column] David de Jong: Is einde van RTL XL een einde van gratis RTL-programma’s en een boost voor Videoland?
27-07-2022 | [Column] David de Jong: Gevolgen Franse situatie TF1/M6 voor RTL Nederland/Talpa Network?
13-05-2022 | [Column] David de Jong: Nederland was pioniersland als het om tv gaat. En nu, anno 2022?
06-05-2022 | [Column] David de Jong: Wat is er aan de hand in de Nederlandse televisiereclamemarkt?