[Column] David de Jong: Commissariaat voor de Media bewijst eigen onvermogen

Het Commissariaat voor de Media is de bestuursrechtelijke handhaver van de Mediawet. Die bewijst eigenlijk al een behoorlijke tijd zijn eigen onvermogen. Niet omdat deze toezichthouder niet de middelen daartoe heeft, maar omdat hij ervoor kiest om niet te handhaven en een laissez-faire houding aan te nemen. Het gaat over zaken als reclameregels, bescherming van kinderen, maar ook toezicht op de NPO en de omroepinstellingen, Europese en Nederlandse quota en meer.

Het Commissariaat voor de Media kreeg in de afgelopen tijd functies erbij, zoals het toezicht op influencers en sinds 1 januari 2024 het toezicht op de investeringsplicht voor streamingdiensten. 

Influencers

Gezien de discussies in de publieke opinie over beiden, zou je denken dat dit gelijk ter hand is genomen. Zeker influencers zien met hun video's op Instagram, TikTok, YouTube en andere media, vooral geld en minder de maatschappelijke discussies. Daarvoor zijn regels opgesteld om met name minderjarigen te beschermen. Logische regels. Die regels staan of vallen met handhaving. En juist daar schort het aan.

Het Commissariaat zegt zelf pas de noodzaak tot toezicht te zien vanaf 500.000 volgers. Alsof een influencer met 400.000 volgers geen schade kan berokkenen. En vervolgens is het Commissariaat het gesprek aangegaan met de influencers die zich niet melden of aan de regels houden. Het Commisssariaat Commissariaat voor de Media geeft vervolgens telkens kansen om zich te herstellen. Want o jee, het Commissariaat zou boetes moeten geven als toezichthouder; dat is dus niet gewenst.

Commercie kan gewoon zijn gang gaan

Op andere beleidsterreinen van het Commissariaat is exact hetzelfde waarneembaar. Het gesprek voeren, geen boetes en zaken kunnen herstellen. Je kunt ook denken vanuit een commercieel belang:; fantastisch, we kunnen gewoon alles doen en met een gesprekje is het klaar. Des te groter de verbazing als dan wel een boete volgt: we waren toch in gesprek?

Streamingdiensten

Bij de streamingdiensten die een investeringsplicht hebben, heeft het Commissariaat simpelweg na 4 maanden nog steeds geen beleid. Uit navraag blijkt dat dit ook nog wel langere tijd zal duren. Er wordt tot die tijd aldus helemaal niets gedaan in de richting van de markt, die dan ook terecht kan zeggen, sja er is geen handhavingsbeleid, waarom moeten wij ons dan aan de regelgeving houden?

Het officiele statement is dat het Commissariaat zich sinds 21 december aan het voorbereiden is op de toezichtstaken. De wetgeving is overigens vrij duidelijk, dus je kun ook afvragen wat ze aan het doen zijn en of dit niet simpelweg lang uitstel betekent. Of men zoekt manieren opdat ook hier nooit boeten hoeven te worden gegeven door de nodige ontheffingen te geven. Iets waar het parlement als wetgever, in dit geval wel vraagtekens bij had.

Toezichthouder wil geen boetes uitdelen

Het is officieel beleid om eigenlijk geen boetes uit te delen. Voorzitter Amma Asante (oud-gemeenteraadslid en oud-kamerlid voor de PvdA) zegt dat de toezichthouder veel informele instrumenten inzet. In de optiek van de toezichthouder is het zo dat als iedereen zich aan de wet houdt, een boete niet nodig is. En dus staat er in het jaarverslag 2023 dat er slechts één boete is opgelegd. In de jaren daarvoor is het niet veel anders: één tot drie boetes per jaar en dat is het wel.

Parlement doet niets

Geen kamerlid die daarover een punt maakt bij de Mediawet- en begrotingsbehandelingen. Maar dit is simpelweg beleid. Ooit werd er smalend gewezen op Luxemburg die helemaal geen boetes kan opleggen aan tv-zenders, vandaag is Nederland zelf het land die dat in de praktijk brengt.

En dus zijn talloze zenders die mede vanwege de Brexit een EU-licentie nodig hebben naar Nederland uitgeweken. Of het nu om zenders van Paramount, Warner Bros Discovery of de BBC gaat, ze hebben Nederlandse licenties. Ook streamingdiensten weten hun weg naar Nederland te vinden. Disney+ en SkyShowtime zijn hier voorbeelden van.

ACM, politie en buitenlandse toezichthouders

Gelukkig zijn andere instanties een stuk serieuzer met hun taken. Natuurlijk kun je kritiek hebben op de ACM, maar die durft soms wel degelijk issues aan te pakken, overnames te verbieden en boetes op te leggen. Ook de politie zal bij bijvoorbeeld een snelheidsovertreding niet eerst het gesprek aangaan en een informatiefolder meegeven en pas na tig keer waarschuwen uiteindelijk een boete opleggen, zo werkt dat gewoonweg niet.

Overigens hoef je niet ver te kijken en is al te zien aan de Vlaamse Regulator voor de Media (VRM) dat die een veelvoud van boetes oplegt en dat in een veel kleiner gebied dan Nederland. Alsof Nederland roomser is dan de paus!

Wetgeving zinloos zonder effectief toezicht en handhaving

De uitdrukking zachte heelmeesters maken stinkende wonden, lijkt hier van toepassing. Een parlement kan wetgeving maken, maar als je op de koffie kan komen om het even af te kaarten, ondermijnt dat in feite de wetgever. Een boete volgt simpelweg niet.

Als het gaat om bijvoorbeeld de wettelijke quotaregelingen wordt, wordt het vaak lachwekkend en verzint het Commissariaat talloze excuses die al dan niet worden aangereikt op een presenteerblaadje aan Amerikaanse mediabedrijven die daarmee wegkomen door te verklaren zich op het genre Amerikaanse stijlproducties te richten (Warner Bros. Discovery) waar nu eenmaal geen Europese producties van bestaan. En dan volgt de ontheffing. Een boete voor de quotaregeling waar omroepen zich dus echt niet per se aan houden, is nog nooit in Nederland gegeven. De quotaregeling om een percentage aan Nederland en Europees product te moeten uitzenden is er om de invasie van content vanuit de Verenigde Staten te voorkomen en een eigen industrie te kunnen hebben.

Als op deze wijze ook de investeringsverplichting voor streamingdiensten ter hand wordt genomen, weer ontheffingen worden afgegeven en geen boetes uitgedeeld worden zoals tot nu toe het geval is, is die wet zinloos.

Andere inrichting Commissariaat wenselijk

Het enige dat het parlement kan doen, is het Commissariaat zodanig anders inrichten zodat het een daadwerkelijk effectieve toezichthouder is waar ook boetes bijhoren. Dan komen de 7,45 miljoen euro die het Ministerie OCW jaarlijks overmaakt en de 2,96 miljoen euro die commerciele media-instellingen moeten betalen, alsnog tot hun recht. Een opheffing zoals in het rapport van Pieter van Geel voorstelt, is wellicht niet de juiste denkrichting, maar wel een veel serieuzere aanpak van de taken dan nu. Juist dan kun je de toezichthouder serieus nemen.

---

David de Jong is als journalist werkzaam bij onder meer Marketing Report.

 Volg Marketing Report op LinkedIn!

 Abonneer je op onze gratis dagelijkse nieuwsbrief

 Registreer jouw bureau gratis in de Marketing Report reclamebureau database The List

Lees ook: